Ιστορικό 20 ετών λειτουργίας Κέντρου Πρόληψης Π.Ε. Σάμου " Φάρος"

 

 Το Κέντρο Πρόληψης Σάμου ξεκίνησε να λειτουργεί με δράσεις στην κοινότητα από το Σεπτέμβριο του 2000.

Έχουν ήδη συμπληρωθεί 20 χρόνια πλήρους λειτουργίας.Ας σημειωθεί ότι ως δομή ιδρύθηκε το 1999. Το διάστημα που μεσολάβησε οφειλόταν στην προετοιμασία, στην υπογραφή και στην κατάρτιση της προγραμματικής σύμβασης με τον ΟΚΑΝΑ, στην πρόσληψη των στελεχών και στην εκπαίδευσή τους στο Κέντρο εκπαίδευσης στελεχών πρόληψης, τμήμα του πανεπιστημίου Αθηνών.

     Ήταν ένα από τα 26 Κέντρα που λειτούργησαν την τριετία 1999 – 2002. Μία καρποφόρα τριετία για την ίδρυση των κέντρων πρόληψης, αλλά ταυτόχρονα μία τριετία που ήδη είχαν φανεί πολλές από τις δομικές προκλήσεις  που αντιμετωπίζουμε ακόμα και σήμερα. 

Οι προκλήσεις  απ’ ότι φαίνεται επικεντρώνονται σε τρεις κυρίως άξονες:

·        την έλλειψη σοβαρής και σταθερής χρηματοδότησης

·        την αναζήτηση του επιστημολογικού λόγου της πρόληψης

·        τη δυσκολία κατανόησης του έργου των ΚΠ και συνεπώς την ελλειπή επένδυση πολλών τοπικών αρχόντων σε αυτό

Από αυτή την άποψη το Κέντρο Πρόληψης  Σάμου, στάθηκε τυχερό.
Οι συλλογικοί φορείς που είχαν την έμπνευση για την δημιουργία του Κέντρου με προεξάρχουσα την «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΑΜΟΥ», αλλά και την Πολιτική Ηγεσία της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης του κ. Θαλασσινού και μετά του κ. Κάρλα είχαν σωστό σχεδιασμό.
          Όντας γνωστά τα προβλήματα χρηματοδότησης σε πολλά Κέντρα που θα οδηγήσουν την ίδια εκείνη εποχή το Κέντρο Πρόληψης  Πειραιά σε κλείσιμο, αυτοί που σύστησαν την αστική εταιρία  της τότε Νομαρχίας Σάμου σκέφτηκαν να εμπλέξουν  όλους τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης  α’ και β’ βαθμού ως  μέλη (με σημαντικό για εκείνη την εποχή μερίδιο) το επιμελητήριο, όλους τους επιστημονικούς συλλόγους, σχεδόν όλους τους συλλόγους γονέων, συγκεντρώνοντας  ένα όχι ευκαταφρόνητο ποσό  και αναγκάζοντας το κράτος μέσω του ΟΚΑΝΑ να βάζει ισόποσο με βάση την ισχύουσα σύμβαση.

Αυτή η δυνατότητα επέτρεψε να απλωθούν γρήγορα οι δράσεις του Κέντρου σε όλον το τότε νομό, και να αποκτηθεί έτσι μια γρήγορη εδραίωση στην συνείδηση της τοπικής κοινωνίας.

          Η εκπαίδευση των στελεχών, η εποπτεία, η διαρκής παρακολούθηση της Πολιτείας και η αίσθηση της μονιμότητας της δομής φαίνεται και από τους λόγους των εγκαινίων:
Ο τότε πρόεδρος κ. Καλογραίας είχε σημειώσει τη δέσμευση των ιδρυτών για επαρκή και συνεχιζόμενη χρηματοδότηση και τη στήριξη της συνεχιζόμενης εκπαίδευσης του προσωπικού. Είχε επίσης σημειώσει ότι η διοίκηση δεν θα καθόριζε  τον επιστημονικό  προγραμματισμό,κάτι που θα ήταν μέλημα της επιστημονικής ομάδας με τη βοήθεια των ειδικών του ΟΚΑΝΑ και του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής.

          Από τις αξιολογήσεις των 3 πρώτων χρόνων δράσης που εστάλησαν στον ΟΚΑΝΑ διαπιστώνονται τα εξής: 
Το διάστημα 2000-2003 φαίνεται να υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός γονέων που προσέρχονται στις ομάδες γονέων, στα βιωματικά σεμινάρια και στις μικρότερες δράσεις. Κλείνοντας αυτή τη τριετία πάνω από 700 γονείς έχουν συμμετάσχει σε δράσεις του Φάρου. Ένας πολύ μεγάλος αριθμός , σε έναν πολύ μικρό νομό με γερασμένο πληθυσμό. Οι δράσεις έγιναν στα τρία νησιά, Σάμο, Ικαρία και Φούρνους με την ίδια επιμονή, φροντίδα και σταθερότητα και υπό αντίξοες πολλές φορές συνθήκες. Αυτό στα επόμενα χρόνια θα οδηγήσει στην αλματώδη αύξηση των αιτημάτων βοήθειας, διότι μέσα από αυτές τις δράσεις Ο Φάρος  θα γίνει γνωστός στη γειτονιά και μέσα από τον προβληματισμό των ομάδων θα συνδεθούν διάφορα «μικροπροβλήματα» -μέχρι τότε – με τις αιτίες μιας ευρύτερης ψυχοκοινωνικής δυσφορίας.
Η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς Β/θμιαςείναι σημαντική, αλλά λόγω του ιδιαίτερα επιφορτισμένου σχολικού προγράμματος, από πολύ νωρίς είχε διαπιστωθεί ο μικρός σχετικά αριθμός καθηγητών που υλοποιούν προγράμματα πρόληψης  στο σχολείο, ακόμα και όταν παρακολουθούντα ανάλογα Σεμινάρια στον «Φάρο».

Ωστόσο, μέσα από την επαφή μαζί τους διαπιστώνεται ότι οι ευαισθητοποιημένοι εκπαιδευτικοί εφαρμόζουν πολλά στοιχεία από τα προγράμματα στο μάθημα τους. Σε αυτό η επιστημονική ομάδα βρίσκει το έδαφος για να «σπείρει» τις αρχές και τη φιλοσοφία της Πρόληψης στις σχολικές τάξεις, παρά τα παράπονα  πολλών από τους καθηγητές, ότιτο σχολείο ως σύστημαδεν διευκολύνει  την υλοποίηση προγραμμάτων.
Τα σεμινάρια για δασκάλους φαίνονται περισσότερο αποτελεσματικά όσον αφορά την τελική ομάδα στόχος που είναι οι μαθητές. Από αρκετά σχολεία της Σάμου  φάνηκε πως η  υλοποίηση τέτοιων προγραμμάτων, πολύ πιο εύκολα εφαρμόζεται στα δημοτικά λόγω του μικρότερου φόρτου των μαθητών αυτής της ηλικίας. Ήδη από αυτή την τριετία εκ των πραγμάτων ρίχνεται μεγαλύτερο βάρος στα δημοτικά και δειλά ξεκινούν και τα προγράμματα στα νηπιαγωγεία.
Η σύνδεση με τα τοπικά Μ.Μ.Ε γίνεται στοίχημα για το Κ.Π. Μπορούμε να πούμε ότι στο τέλος αυτή της τριετίας παρατηρήσαμε αλλαγές, μετά από σεμινάρια κι άλλες επαφές στον τρόπο που παρουσιάζονταν οι συλλήψεις, ή άλλα «νέα» γύρω από το ζήτημα των ναρκωτικών. Τα ΜΜΕ βοήθησαν αρκετά να γίνει συνείδηση η ψυχοκοινωνική βάση του προβλήματος της εξάρτησης, μόνο και μόνο από τον χώρο που έδιναν παρουσιάζοντας τις δράσεις μας.

Η επόμενη τριετία 2003-2006 θα είναι η τριετία της καρποφορίας πραγματικά. Στην ομάδα προστίθεται ένα ακόμη μέλος, η Μαρία Γουδέλη, η οποία αναλαμβάνει τη γραμματειακή υποστήριξη του Κέντρου. Οι δράσεις με τις βασικές ομάδες στόχο, θα είναι πολλές περισσότερες από τις προγραμματισμένες. Θα δοθεί βάρος στους επαγγελματίες Υγείας.
Μέσα από την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού προγράμματος «Ευρυδίκη» θα πραγματοποιηθούν ημερίδες, εργαστήρια και εκπαιδεύσεις, τις οποίες παρακολουθούν πάνω από 100υγειονομικοί στο νησί της Σάμου. Από άποψη δικτύωσης πετύχαμε πολλά, καθώς ο κόσμος της υγείας σε ένα μικρό μέρος όπως η Σάμος, έχει το ειδικό του βάρος.
Ταυτόχρονα θα είναι η τριετία των «πειραματισμών» και με άλλες επαγγελματικές ομάδες:

Το Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ ΟΚΑΝΑ και Υπουργείου Άμυνας θα λειτουργήσει υποστηρικτικά ώστε να εργαστούμε για κάποια χρόνια με το μόνιμο προσωπικό του στρατού μέσα στα στρατόπεδα με αρκετές δυσκολίες βεβαίως στην πράξη. Πιοσταθερή αποδεικνύεται η  σχέση με την Ομάδα Ψυχοκοινωνικής Μέριμνας του Στρατούενώ την ίδια τριετία θα γίνουν και αρκετά σεμινάρια για αστυνομικούς- λιμενικούς. Η μεταξύ μας δικτύωση θα έχει ως αποτέλεσμα να έρχονται  ατομικά ραντεβού με θέματα χρήσης, μέσω της αστυνομίας.

            Η επόμενη τριετία 2006-2009 θα είναι μια κρίσιμη τριετία, όχι μόνο για την ύπαρξη του «Φάρου», αλλά και για όλα  τα Κ.Π.Παρόλα αυτά, μέσα στο άγχος ως προς το τι τελικά θέλει η Πολιτεία από τα Κέντρα Πρόληψης  και το αν θα έρθει η χρηματοδότηση, συνεχίστηκε ο προγραμματισμός μας  με παραπάνω δράσεις τις πιο πολλές φορές.
Σε αυτό το διάστημα θα δοκιμαστεί με επιτυχία μια νέα μορφή δράσης, τα βιωματικά Σεμινάρια με «ανθρώπους – κλειδιά» της κοινότητας. (Αυτοδιοικητικοί – Σύλλογοι Γονέων – Εκπαιδευτικοί και άλλοι φορείς). Σε αυτές τις δράσεις θα ζυμωθεί στην Ικαρία η ιδέα ενός παραρτήματος, το οποίο θα γίνει πραγματικότητα μετά από κάποια χρόνια.
            Αξίζει να σημειωθεί,ότι  αν ο Φάρος  λειτούργησε σχεδόν απρόσκοπτα αυτό το διάστημα, στο οποίο η πολιτεία υποχρηματοδοτούσε όλα τα Κέντρα, το οφείλει στο αποθεματικό που είχε δημιουργηθεί την προηγούμενη τριετία. Οι εταίροι του Φάρου, ανάμεσα σε αυτούς και οι Δήμοι, μαζί με τη Νομαρχία, συνέχιζαν να δίνουν την ετήσια εισφορά τους, παρά το γεγονός ότι από το 2003-2006  είχε εξασφαλιστεί κεντρική χρηματοδότηση. Αυτό στην παρούσα τριετία, 2006-2009 μας έλυσε τα χέρια.

Σε αυτά τα αποθεματικά επίσης, βασίστηκε, η συχνή εκπαίδευση και εποπτεία στις δράσεις μας, από τον καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, κο Κλήμη Ναυρίδη και αργότερα από την κα. Δήμητρα Σφήκα, ψυχολόγο της Μονάδας  απεξάρτησης του ΨΝΑ, 18 Άνω, όταν κάθε εκπαίδευση και εποπτεία κεντρικά  είχε σταματήσει.

Το τότε ΔΣ του Φάρου στήριξε το αίτημα για εκπαίδευση και εποπτεία, αξιοποιώντας τα αποθεματικά που είχαν δημιουργηθεί, κάτι που  η κεντρική πολιτεία είχε αρνηθεί.

Παρά το γεγονός ότι συχνά η κρατική χρηματοδότηση μοιάζει σίγουρη, μας έχει γίνει βίωμα ότι πρέπει να προετοιμαζόμαστε για δύσκολες μέρες. Οι φορείς – μέλη του Φάρου μέσω των εισφορών τους φαίνεται να είναι απαραίτητοι αιμοδότες διότι ακόμα και σήμερα δεν έχει προβλεφθεί με κάθε ασφάλεια η συνεχόμενη κρατική χρηματοδότηση.
            Προς  το τέλος αυτής της τριετίας και στην αρχή της επόμενης, είχε αρχίσει ήδη να γίνεται αντιληπτό από πολλούς συνεργάτες στην Κοινότητα ότι το Κέντρο Πρόληψης, όταν πυκνώνει τις συνεργασίες του, όχι μόνο του, αλλά μαζί με τους συνεργάτες του, μπορεί να δημιουργήσει ένα δίκτυ υποστήριξης για τους νέους. Ζητούμενο είναι να υποστηρίζεται το Κέντρο θεσμικά και ηθικά ώστε να απλώνει αυτό το δίχτυ.

Η επόμενη τριετία, 2009-2011είναι η τριετία που ξεσπά η οικονομική και κοινωνική κρίση στην Ελληνική Κοινωνία . Ίσως δεν είναι τυχαία η ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των ραντεβού.
Το 2011 έρχεται και το «άλμα» στην Ικαρία. Ξεκινά η λειτουργία του Παραρτήματος στον Άγιο Κήρυκο με δυο στελέχη. Αξίζει να αναφερθεί ότι η δημιουργία του Κέντρου στην Ικαρία ήρθε ως αποτέλεσμα της σταθερής συνεργασίας του «Φάρου» με την κοινότητα της Ικαρίας όλα τα προηγούμενα χρόνια σε συνδυασμό με το αίτημα των τοπικών φορέων και συλλόγων για συνεχή παρουσία και πραγματοποίηση δράσεων.  Στην όλη προσπάθεια συνέβαλε καθοριστικά το Επαρχείο Ικαρίας καθώς επίσης και ο Δήμος αφού ανέλαβαν να καλύψουν τα λειτουργικά έξοδα του Παραρτήματος. Στο εγχείρημα όμως σοβαρό ρόλο έπαιξε το όραμα και η αφοσίωση του τότε Δ.Σ. με πρόεδρο τον κ. Κακλαμάνη που επέμενε στην ίδρυση,παρά τα ορισμένα σοβαρά  ζητήματα πρακτικής φύσεως, που έμοιαζαν να δυσχεραίνουν  τα πρώτα βήματα.

           

Το 2011 θα βγουν και  τα αποτελέσματα της πανευρωπαϊκής έρευνας ESPAD, του Ευρωπαϊκού παρατηρητηρίου της εξάρτησης από ναρκωτικά και αλκοόλ, η οποία πρώτη φορά έγινε στην Ελλάδα ανά Νομό. Ο Νομός Σάμου, αν και χαμηλά στις παράνομες ουσίες έρχεται δεύτερος στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ από μαθητές στην Ελλάδα .
Η  διαπίστωση αυτή αναζωπυρώνει τη συζήτηση που είχε γίνει πολλές φορές στο Φάρο για το πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε τους έφηβους που κινδυνεύουν περισσότερο.

 Στόχος μας συνεχίζει να παραμένει η προσέγγιση των μαθητών, μέσω των ενήλικων-υποστηρικτώνπου τους περιβάλλουν,στρατηγική την οποία επιβεβαιώνουν οι έρευνες για λόγους ποιότητας και διασποράς  της πρόληψης. Ωστόσο,καταλαβαίνουμε ότι οι έφηβοι πρέπει να είναι συνέχεια στο επίκεντρο των δράσεών μας και φροντίζουμε να  αξιοποιούμε κάθε ευκαιρία που μας δίνεται ώστε να μπαίνουμε κι εμείς πιο συστηματικά στα σχολεία για παρεμβάσεις σε μαθητές,ακόμα κι αν είναι για λίγο, όσο μας επιτρέπει το σχολικό πρόγραμμα. Παράλληλα κι ενδεχομένως ως αποτέλεσμα αυτής της εντατικοποίησης της παρουσίας μας στα σχολεία, αυξάνονται τα αιτήματα για ατομικά ραντεβού από εφήβους μάλιστα, υπήρξαν περιπτώσεις στις οποίες οι γονείς αναφέρουν ότι είναι τα παιδιά τους που τους παρακίνησαν να έρθουν σε κάποια δράση μας.

            Ας σημειωθεί ότι αυτή την τριετία στελεχώνουμε το  συμβουλευτικό σταθμό των φοιτητών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου στο Καρλόβασι.

 

Η τριετία 2012-15 θα είναι μια μεταβατική τριετία. Με πολλά σκαμπανεβάσματα.
Θα έρθουν 6 μήνες που θα είμαστε απλήρωτοι, πρώτη φορά στα χρόνια που λειτουργούσε ο «Φάρος».

Οι ομάδες γονέων που όλα τα προηγούμενα χρόνια ήταν, ας πούμε, «η ναυαρχίδα των δράσεων», καταλαβαίνουμε ότι σιγά- σιγά δεν συγκεντρώνουν τον ίδιο κόσμο και προσαρμοζόμαστε σε μικρότερα σχήματα με θεματικούς κύκλους.
Τα σεμινάρια και οι άλλες δράσεις για εκπαιδευτικούς, παρόλο που προσελκύουν αρκετούς  συμμετέχοντες, δεν μεταφράζονται σε δράση από αυτούς στο σχολείο.
Δοκιμάζονται νέες δράσεις στην Κοινότητα, ομάδες εκπαίδευσης ομοτίμων, όπου οι άνθρωποι ευαισθητοποιούνται και εκπαιδεύονται ώστε να αποτελούν δικλείδες ασφαλείας στην κοινότητα τους, κάτι όμως που φθίνει, όταν η ευθύνη και η αυτενέργεια μεταβιβάζεται στην ομάδα και ο ειδικός  παρακολουθεί περισσότερο  διακριτικά τη δράση.
Ταυτόχρονα, υπάρχει μια έκρηξη της παρουσίας των στελεχών του Φάρου στα σχολεία κυρίως της β/θμιας εκπαίδευσης.
Συναντάμε πολλες εκατοντάδες  μαθητές τον χρόνο, καθώς το 2014 έστω και μία φορά είδαμε τους μαθητές από όλα τα Γυμνάσια και τα Λύκειατων τριών νησιών.
Ταυτόχρονα αυξάνονται κι άλλο τα ραντεβού.
Οι δράσεις στον στρατό περιορίζονται σε ομιλίες και στα Σώματα Ασφαλείας  ατονούν. Φαίνεται πως η φιλοσοφία της πρόληψης δεν είναι καθόλου εύκολο να λειτουργήσει σε αυτούς τους χώρους και οι δυσκολίες είναι αντικειμενικές ξεπερνώντας  ακόμα και τη βούληση των εκάστοτε Διοικητών και Διευθυντών.

            Από το 2015 και μετά η εικόνα φαίνεται να σταθεροποιείται.
Οι δράσεις μέσα στα σχολεία είναι αυτές που έχουν μεγάλους αριθμούς συμμετεχόντων. Κάποιες δράσεις βέβαια αποκτούν μια μεγαλύτερη διάρκεια. Υπάρχουν πλέον και δυο ομάδες εφήβων εντός και εκτός σχολικού πλαισίου που διαρκούν στο χρόνο.

Βαθμιαία  υπάρχουν ολοένα αυξανόμενες δυσκολίες πρόσβασης στα σχολεία ως προς την δυνατότητα των εκπαιδευτικών να γίνουν αυτοί οι ίδιοι  οι μεταβιβαστές της πρόληψης στα σχολεία. Ακόμα και μέχρι τη στιγμή που μιλάμε δεν έχει έρθει η ζητούμενη νομοθετική παγίωση και αποσαφήνιση της σχέσης δημόσιας εκπαίδευσης και κέντρων πρόληψης.
            Το ίδιο διάστημα πρόκειται για μια τριετία εξαιρετικά παραγωγική για το Παράρτημα της Ικαρίας ,  καθώς  εκτός από τις προγραμματισμένες παρεμβάσεις , έρχονται αιτήματα και για επιπλέον δράσεις. Γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές, σύλλογοι του νησιού,  ανταποκρίνονται πολύ ένθερμα στο κάλεσμα του Φάρου και δημιουργούνται οι  βάσεις  για σταθερές συνεργασίες που διαρκούν μέχρι και σήμερα.

Το 2016 ξεκινά μια στενή συνεργασία με τους εργαζόμενους του νοσοκομείου Ικαρίας

και  συνεργασία με αθλητικούς φορείς για παιδιά και έφηβους κατά τη θερινή περίοδο. Καθώς τα αιτήματα συμβουλευτικής αυξάνονται, αποφασίζουμε να δημιουργηθεί μια ομάδα συμβουλευτικής, προσωπικής ανάπτυξης και αυτό-φροντίδας.

 

Ασφαλώς από όλο αυτό το υλικό τόσων χρόνων βγαίνουν πολλά συμπεράσματα, τα οποία  μπορούν να ειδωθούν από πολλές οπτικές και το ξέρουμε. Ένα είναι βέβαιο ότι το Κέντρο Πρόληψης, τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε σταυροδρόμι, σε σχέση με τις δράσεις, τις προτεραιότητες, την επιλογή των ομάδων στόχος, τον τρόπο που θα συνεχίσει να δημιουργεί αιτήματα στην κοινότητα.

Αν θα συνεχίζουμε να ανιχνεύουμε όμως νέα και παλιά μονοπάτια έχει να κάνει και με μας.

Συνεχίζουμε να έχουμε οράματα και παλεύουμε με τις ματαιώσεις, τις προκλήσεις, τις αλλαγές και αναποδιές  που γεννάει η ίδια η φύση της δουλειά μας, παρ’όλες τις ευκαιρίες  προσωπικής  και επαγγελματικής ανάπτυξης που μας έδωσε.

Ποια είναι αυτή η φύση; Το συνεχές ρίσκο ενός καλού σχεδιασμού που θα σε φέρει σε επαφή όχι μόνο ποσοτικά, αλλά και ποιοτικά με τη κοινότητα..

20 χρόνια μετά ξέρουμε ότι η πρόληψη δεν γίνεται στο γραφείο. Η πρόληψη συμβαίνει έξω από αυτό και ευτυχώς για μας ο Φάρος έχει και τη γνώση και τη θέληση και την επιθυμία  να δημιουργεί αιτήματα και συνεργασίες.

Ως κατακλείδα:Το Κέντρο μας ήταν τυχερό. Ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και παρά τα όποια σκαμπανεβάσματα, οι οιωνοί έγιναν παρακαταθήκη της τοπικής Κοινωνίας που συνέχισε να μας στηρίζει.

 Η σημερινή μας εκδήλωση για τα 20 χρόνια λειτουργίας μας,  είναι ένα αντίδωρο σε αυτή τη κοινότητα, μέσω των εκπροσώπων της στο Φάρο, που τιμούνται απόψε.

 

Σας ευχαριστούμε πολύ.!